Voor mijn lol heb ik dit weekend Schrijven voor film, toneel en televisie gelezen. Niet omdat ik een nieuwe carrièreswitch naar scenarioschrijfster overweeg (hoewel het altijd fijn is om te dromen).
Wel omdat het gaat over het uit het niets scheppen van een wereld die zo grijpend en overtuigend moet zijn dat mensen willen blíjven kijken, en luisteren, en meeleven en voelen en geloven. Dat fascineert me, als lezer, als uitgever en als (tekst)schrijver.
Ook voor bloggers
Theatermaker en succesvol scenarioschrijver Ger Beukenkamp richt zich met zijn boek tot de (beginnende) scenarioschrijver, maar naar mijn idee kan iedere schrijver er iets nieuws uit oppikken, of je nu blogs schrijft of vuistdikke romans of vette reclameteksten. Hoe bouw je spanning op? Hoe zorg je dat de kijker/lezer zijn aandacht wíl blijven houden bij je werk? Hoe schrijf je goede dialogen? Hoe zet je voorkennis en verwachting, suspense, verrassing in? En wat is trouwens een 'goede' verrassing en wat een 'slechte'?
Ken je 'goede' en je 'slechte' verrassingen
In mijn werk draait het vaak vooral om tekst en taal, en hoewel dat in drama van relatief minder belang is volgens Beukenkamp ('structuur gaat voor de woorden uit'), heb ik juist daarin het meest uit het boek opgedaan. Misschien wel omdát het zo anders werkt dan in 'mijn' niche van schrijven. Over taal zegt Beukenkamp: "De woorden komen vanzelf wel als aan de drama-eigen voorwaarden is voldaan. De dialoog is een bijproduct van een goed gebouwd verhaal. De goede dialoog vloeit vanzelf wanneer dat ene karakter in die omstandigheden wordt gebracht." Dat wil echter niet zeggen dat 'taal er niet toe doet' in drama, wel dat er duidelijke criteria te formuleren zijn waaraan een goede dialoog - de GD - moet voldoen.
De kracht van wat niet gezegd wordt
Daarvan vond ik bijvoorbeeld een heel interessante de eis dat een GD 'materieel' moet zijn: "In een dialoog zijn de omweg, de metafoor en de leugen altijd beter dan de essentie. Als de personages voortdurend zouden zeggen waar het op staat - als ze daar al toe in staat zouden zijn -, zijn ze snel uitgepraat: 'Ik hou van je.' 'Ik ook van jou.'"
Juist met de omweg - de overdrijving, de leugen, de metafoor, het detail, het understatement - kan de dramaschrijver de waarheid dichter naderen dan de waarheid zelf, zegt Beukenkamp. Dat moet je weten, en omarmen, en gebruiken. En het werkt, zie je in zijn voorbeelden. Liever dan 'Ik haat je!', gebruik je 'Ik wil mijn eigen stukje zeep.' Liever dan 'De wereld is rot', zegt je personage: 'Alleen de poes begrijpt me.'
Actie is key
Ook het actie-gerichte van dialogen was een eyeopener voor me. Elke uitgesproken zin in een GD moet een aspect van conflict en van actie omvatten, een reactie bij de ander teweeg willen brengen. Dat stelt je ook voor uitdagingen als je vindt dat het publiek achtergrondinformatie nodig heeft. Er is in drama geen ruimte voor de stem van de schrijver, voor bespiegelingen, beschrijvingen en uitleg buiten de dialogen om. Ook een voice-over wordt al snel een personage op zich.
Beukenkamp laat met een voorbeeld uit een eigen scenario zien hoe je ingewikkelde informatie toch in een goede dialoog kunt overbrengen. Zijn hoofdpersoon wil zaken gaan doen in een (zowel technisch als politiek) gecompliceerde branche. De kennis die het publiek daarover moet hebben, wordt gedoseerd gegeven in een gesprek tijdens een etentje van de ondernemer met zijn bezorgde vrouw, waarbij de man een duur servet volkrabbelt, waar de vrouw op haar beurt weer over kibbelt. Alles wat hij zegt, is erop gericht om haar gerust te stellen en mee te krijgen voor zijn idee. Dat houdt de vaart en het naturel erin.
Voor de couch potato in me
Hoofdstukken over genres - comedy, drama, melodrama, tragikomedie - en over de verschillen tussen toneel, film en televisie heb ik wat sneller gelezen, en die vond ik dan weer leuk als doorsnee kijker met een bak chips op de bank. De vele voorbeelden die Beukenkamp uit zijn eigen werk voor tv en toneel haalt, geven het boek voor mij ook een lekkere vleug glamour en praktische tips mee.
Voor wie er meer over wil lezen, de link naar Bol:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten