Drie soorten kritiek op je werk (en wat je daarmee kunt)

"Méér kudos voor iedereen die iets maakt, hoe feilbaar ook, dan voor de beste stuurlui aan wal," schreef ik in een eerder blog. En daar sta ik voor 100 procent achter.

Dit weekend zette de vloedgolf aan kritiek op het Koningslied, en de daaropvolgende tegengolf van kritiek op de kritiek, me flink aan het denken over mijn statement.

Want waar was ik in dit geval, met mijn kudos? Meer kudos voor de tekstschrijvers van dit lied, met zijn legendarische 'de dag die je wist dat zou komen' dan voor iedereen die daar de vloer mee aanveegde? Ehm ...

Dus ja, ik dacht nogal na over kritiek, respect en mijn kudos. Soms vind ik kritiek heel erg goed en nodig. Soms werkt het ook op mijn humeur als nagels over een schoolbord. And I couldn't help but wonder: wanneer is kritiek OK?

Iedereen die iets maakt, kan kritiek verwachten. Sterker nog: je móet kritiek verwachten. Als je een boek schrijft en je wilt alléén maar lof, dan by all means, print en kopieer vooral drie exemplaren voor je moeder, je oma en je partner, maar breng het niet in de wereld.

Kritiek moet, kritiek is goed.

Want wie schrijft voor iedereen, schrijft voor niemand; je kunt jouw lezer alleen raken als je ook echt voor hem of haar durft te kiezen. Dat betekent dat je anderen misschien niet in diezelfde mate raakt, boeit, meesleept, overtuigt, betovert of wat ook je doel maar mag zijn.

Dat is één. Twee, is natuurlijk: goede kritiek kan je werk alleen maar beter maken, verdiepen, versterken. Met de nadruk op 'goede', en de klemtoon op 'kan'. Want kritiek zelf doet nog niets. Alleen jij kunt met kritiek iets doen.

Betekent dit dat je je elke shitstorm moet laten welgevallen? Of dat je elke opinie van iedereen blindelings voor waar moet aannemen? Nee, natuurlijk niet.

Toen ik erover nadacht, kwam ik tot drie soorten kritiek, die je kunt verwachten als je iets (een boek, lied, beeldhouwwerk, dans, you name it) maakt. En je hoeft niet met alle drie hetzelfde te doen.

1. De mening
Iedereen heeft een mening, iedereen mag een mening hebben en alle meningen zijn prima. "Nog nooit zo'n slecht lied gehoord", "Wat een fantastisch schilderij" en "Dit boek veranderde mijn leven" zijn gewoon meningen. Valt niet over te twisten. Een mening is puur persoonlijk.
Als iemand jou, de trotse maker, zijn of haar mening geeft over jouw werk, kun je dat alleen maar aannemen. "Dank je wel voor je mening." (Dit hoeft niet te betekenen dat je het ermee eens bent. Het betekent alleen dat je er niet winnend over kunt discussiëren.)
Sommige meningen lijken wel onderbouwd ("Ik vind dit lied nogal saai, het is zo langzaam") maar het zijn nog steeds meningen. Want kijk, de volgende zegt: "Wat een spannende opbouw, met dat trage tempo!"
Smaken verschillen. Vier dat. Wees daar blij mee.
Anders had de wereld genoeg aan één schrijver, één zanger en één regisseur.

2. De open deur
Mijn allergiezone, full force. Kenmerk van opendeurenreacties is dat ze jou vertellen hoe het resultaat had moeten zijn - maar zonder enige concrete aanwijzing over hóe dat dan had gemoeten. Dit is de categorie "Wat een prutser, die penalty had er gewoon ingemoeten", "Bedrijven moeten flexibel inspelen op veranderende klantbehoeftes" en "Ze moeten gewoon zorgen dat ze de wissels ontdooien en de treinen laten rijden #fail".
Schrijvers kunnen zo bijvoorbeeld het advies krijgen om "een succesvolle serie te schrijven", "hun boek bij DWDD te gaan presenteren", of "gewoon een nieuw business model te verzinnen" als de markt krimpt door gratis ebooks.
Waarom het mij zo irriteert, geen idee. En boos worden is ook eigenlijk helemaal niet nodig. Een eenvoudig, belangstellend: "Wat een goed idee. En hoe zou jij dat aanpakken?" volstaat meestal. Volgt er een nuttige tip: winst. Volgt er een stilzwijgen: ook winst.

3. Goede kritiek, zelfs als-ie slecht is
Ik weet weinig van voetbal (al ken ik de buitenspelregel - sort of). Toen ik eens een jonge speler een penalty zag missen doordat hij de bal hoog over schoot, vond ik dat natuurlijk net zo jammer als alle supporters, alle ploeggenoten en de speler zelf. Die had erin gemoeten!!
Maar de coach nam hem later even rustig terzijde en zei: "Als je volgende keer iets meer naar voren leunt, gaat die bal niet zo hoog."
Ik was onder de indruk. Dát is hoe het moet, dacht ik.
Echte, goede kritiek geeft jou een keuze. Vertelt je wat er is, en hoe het anders kan.
Als je dit anders doet, verandert dat.
Goede kritiek is niet altijd leuk. Goede kritiek is wel altijd goed, ook als hij slecht is.
Omdat jij een nieuwe keuze hebt gekregen.

------------

Wil jij beter leren voetballen, of betere liedjes schrijven, dan kan ik je helaas niet helpen. Maar ben jij ondernemer of professional met een goed idee voor een boek? Dan kan ik je gegarandeerd nieuwe keuzes en mogelijkheden geven.
Neem contact op voor een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek!

Ik ben authentiek, want dat vinden mijn klanten belangrijk

Authentiek zijn, dat lijkt wel het twaalfde gebod voor ondernemers*, als je social media- en businessgoeroes moet geloven.

Want jouw potentële klant heeft oneindig veel keus, zeggen zij. Jouw klant of opdrachtgever kan alles overal off- en online kopen, vinden, of inhuren. Het onderscheidende verschil, dat maak jij. Dus wees uniek, wees bijzonder - en the rest will follow.

Vind ik het on-waar?
Nee, niet per definitie. In mijn eigen bedrijf begeleid ik ondernemers bij het schrijven en publiceren van hun eigen businessboek. Voor hen geldt absoluut dat hun eigen stem, hun visie en hun invalshoek, hun 'haak', een doorslaggevend verschil maakt met alle andere businessboeken die er al zijn. En, businesswise voor mijzelf, val ook ik samen met mijn eigen 'product/dienst'. Ik kan mijn dienst niet 'los' verkopen van de persoon die ik ben.

Dus ja, een eigen gezicht, een eigen stem, de durf om wat van jezelf te laten zien, zijn belangrijk in ondernemen (zoals ze dat zijn in elke relatie in het leven, persoonlijk of zakelijk). Náást je kennis, je vaardigheden, je ervaring, is jouw persoonlijkheid een factor.

Vind ik het zaligmakend?
Nee. Sterker nog: dat hele 'gij zult authentiek zijn' begint me een beetje tegen te staan.
Omdat het bijna een trucje, een plicht wordt. Wees authentiek, want dat vinden je klanten belangrijk. Wees jouw authentieke zelf, want dan willen anderen liever met je samenwerken.
Wees authentiek, want dat willen wij van jou.

Dat is één. En er is nog iets.
'Authentiek' wordt - vind ik - nogal eens verward met 'laten zien dat je je nergens iets van aantrekt'.
"Ik ben authentiek, want kijk eens hoe het mij niets kan schelen wat anderen daarvan vinden? Zien jullie wel?!?"

Zo authentiek kan ik nooit zijn. Ik trek mij wel iets aan van wat anderen vinden. En ja, dat speelt mee in wat ik doe, schrijf en zeg.

Authentiek zijn is voor mij niet iets dat je in je eentje kunt doen. Authentiek ben je alleen in relatie tot anderen. Probeer het maar eens, op een onbewoond eiland gaan zitten en authentiek zijn. Het kan niet.

Authentiek zou ook niet gedefinieerd moeten worden door 'hoe uniek en bijzonder ben je'. En al helemaal niet door 'hoe hard durf je je niks aan te trekken van anderen'. Rekening houden met anderen, kan ook authentiek zijn. Je aanpassen aan anderen, en aan omstandigheden, evengoed.

Als ondernemer breng je ook jezelf mee naar de tafel, natuurlijk. Maar een ondernemer die zich niets aantrekt van zijn klanten - of dat nu in aanbod, houding of woordkeuze is - stelt zichzelf centraal en niet de mensen met wie hij wil werken.

Ben ik authentieker als ik 'mezelf' blijf in mijn oude spijkerbroek, dan wanneer ik om mijn oudtante een plezier te doen, een net jurkje aantrek voor haar grote verjaardagsfeest?

Dan soms maar lekker conformistisch. En dat durf ik hier gewoon te zeggen, dus, hè.

--------

(Het elfde gebod? dat is Gij zult een boek schrijven. )

Jury's kiezen niet voor kwaliteit. (En jij en ik? Ook niet.)

Nederlandse vrouwen kunnen geen thrillers schrijven, blogde schrijver Marcel van Driel vorige week. In dit fijne blog verbaast hij zich over de shortlist voor de Gouden Strop 2013, de prijs voor het beste oorspronkelijk Nederlandstalige spannende boek. Op de shortlist staan elf boeken.
Tien ervan zijn geschreven door mannen.

Hoe zit dat, vroeg Marcel zich af. Hebben alle vrouwelijke thrillerschrijvers gewoon te slechte boeken geschreven (en vergissen de vele lezers daarvan zich)? Of heeft de jury - ondanks het feit dat die bestaat uit drie vrouwen en twee mannen - een voorkeur voor mannelijke schrijvers?

Ik ben geen thrillerjurylid. De 106 titels van de longlist heb ik niet gelezen. Dus, wie zal zeggen wat dé reden is?
Maar ik weet wel één verklaring.

Uit onderzoek blijkt dat wij (mannen én vrouwen) een schilderij, of een boek, of een artikel, beter vinden als we denken dat het van een man is, dan als we denken dat precies datzelfde werk door een vrouw gemaakt is. Een boek van 'John Johnson' vinden we beter dan het identieke boek van 'Jane Janeson'; een essay van 'Paul' krijgt een hoger cijfer dan precies hetzelfde stuk van 'Paula'.

Wij geloven allemaal oprecht dat we de beste kandidaat kiezen, het beste boek bekronen, dat we 'alleen op kwaliteit letten'. Maar dat doen we niet - zeker niet altijd. Beelden en ideeën uit onze jeugd, onze opvoeding en school, uit films, series en boeken, werken nog steeds door, alle emancipatie ten spijt.

Dat gaat niet expres, sterker nog: we wíllen dat zelf helemaal niet. Maar toch haalt ons onderbewuste soms dat kunstje met ons uit.

En die ons, dat zijn wij allemaal. Mannen én vrouwen. Jij. Ik. En er verandert dus ook niet per se iets als er vrouwen in de jury zitten (of in de redacties van DWDD en P&W, om maar willekeurig eens wat te noemen).

Wat wel helpt, is onszelf ervan bewust te zijn. Om er samen (m/v) wat aan te doen. Niet alleen omdat het eerlijk is voor de vrouwen. Maar vooral ook omdat het beter is voor ons allemaal.

Want dan krijgen wij, lezers, echt de beste boeken van de beste thrillerschrijvers (m/v).

---------

Wil je er meer over lezen, en vooral, er meer aan dóen?
Esther Mollema schreef hier een heel goed, luchtig, no-nonsense boek over: 50% meer talent - zo scoor je met vrouwen.

Je kunt haar boek hier (gratis én legaal) downloaden als ebook.

Liever het papieren boek?
50% meer talent: zo scoor je met vrouwen is te koop in elke boekhandel, bij Managementboek, bij Uitgeverij Réunion en bij Bol