Christopher Chabris en Daniel Simons zijn twee psychologen die zich bezighouden met wat we waarnemen in de wereld rondom ons - en vooral met wat we niet waarnemen. Hun filmpje waarin je moet tellen hoe vaak het in witte shirts gehulde team basketbalspelers elkaar de bal toespeelt, is inmiddels legendarisch.
Maar ik kan pri-ma handsfree bellen én rijden!
In hun nieuwe (en erg leuke) boek De Onzichtbare Gorilla beschrijven Chabris en Simons tal van onderzoeken over onze (foutieve) intuïties over aandacht, perceptie, geheugen en waarneming. We denken dat we zien wat er gebeurt, maar we zien vooral wat we verwachten te zien; we denken dat we kunnen multitasken, maar dat kunnen we niet; we denken dat ons geheugen onveranderlijk vastlegt wat we waarnemen, maar dat doet het niet; we denken dat mensen met veel zelfvertrouwen beter zijn in wat ze doen dan onzekere mensen, maar dat is een illusie. We zien patronen en oorzaken die niet per definitie juist zijn, en lopen daardoor het risico overhaaste conclusies te trekken.
Pretty Croissant
Chabris en Simons doorspekken hun boek met aansprekende voorbeelden van onze selectieve waarneming. Waarom zitten er continuïteitsfouten in de films van 's werelds beste regisseurs? (Julia Roberts pakt in Pretty Woman een croissant bij het ontbijt, en hapt vervolgens in een pannenkoek). Waarom merkten metroreizigers in Washington niet dat er een wereldberoemde, virtuoze violist speelde naast de roltrappen? Waarom denk je precies te weten hoe een fiets werkt, maar is het nog knap lastig er een uit je hoofd te tekenen? Kortom: waarom zien we de gorilla niet? En: welke gevolgen heeft het?
Het boek geeft talloze interessante cases en voorbeelden, van ziekenhuizen en rechtszalen tot de huizenmarkt en het verkeer die onderstrepen hoe groot het verschil kan zijn tussen wat we denken dat we waarnemen, en wat we werkelijk waarnemen.
De schaduw bij het licht
Onze beperkingen zijn een keerzijde van de manier waarop onze hersenen werken, en van de manier waarop we zulke grote prestaties kunnen leveren:
"Verwachtingen berusten op je eerdere ervaringen met de wereld, en de waarnemingen bouwen voort op die ervaringen. Je ervaringen en verwachtingen helpen je om betekenis te geven aan wat je ziet, en zonder hen zou de visuele wereld niet meer zijn dan een structuurloze schakering van licht, een 'verdraaide, suizende verwarring', om met William James te spreken."
Ken jezelf
Het probleem zit hem dan ook niet zo zeer in de beperkingen van ons brein, zeggen ze, als wel in onze onderschatting van die beperkingen. Als we een beter inzicht hebben in onze valkuilen, kunnen we betere beslissingen nemen. (Dit punt behandelt Esther Mollema ook in haar boek 50% meer talent voor het HR-beleid rondom diversiteit: als we onze eigen onbewuste aannames en vooroordelen kennen, kunnen we meer diverse teams (en dus betere bedrijven) samenstellen. Leuk detail: in haar boek verwijst ze naar een ander voorbeeld van Chabris en Simons: de verwisselde assistent).
Wantrouw je intuïtie
Een pasklare oplossing kunnen de onderzoekers niet geven; er is geen gouden tip waarmee onze hersenen zo te trainen zijn dat ze bijvoorbeeld geen 'change-blindness' meer zullen kennen. Dat is namelijk inherent aan de manier waarop onze hersenen (meestal zo succesvol) werken. Het antwoord ligt meer in onze bewustwording van de illusies die onze hersenen ons af en toe voorschotelen:
"Onze geestelijke systemen voor snelle cognitie munten uit in het oplossen van de problemen waarvoor ze zijn geëvolueerd, maar de culturen, samenlevingen en technologieën van nu zijn veel complexer dan die van onze voorouders. In veel gevallen is de intuïtie slecht toegerust om problemen in de moderne wereld op te lossen. Denk goed na voordat je besluit je intuïtie meer te vertrouwen dan rationele analyse, vooral als het om belangrijke dingen gaat, en hoed je voor mensen die je voorhouden dat je intuïtie een wondermiddel kan zijn als je moeite hebt om knopen door te hakken."
Betere keuzes, een beter leven
Het is een heel interessant en leuk onderwerp, en het boek leest als een trein. En tot slot is er ook een positieve boodschap. Je kunt al deze kennis namelijk ook ten goede gebruiken, schrijven Chabris en Simons:
"Je kunt betere besluiten nemen en misschien zelfs een beterleven leiden als je je inspant om te zoeken naar de onzichtbare gorilla's in de wereld die je omringt."
Chistopher Chabris en Daniel Simons, De onzichtbare gorilla: selectieve waarneming en valse intuïtie . 354 pagina's, € 22,50, Arbeiderspers
Geen opmerkingen:
Een reactie posten